محتوا :
همه ما کم‌وبیش با فرآیندهای اجرایی و عملیاتی ساختمان‌سازی آشنایی داریم. همه ما سازه‌های ساختمانی نیمه‌کاره‌ای که در حال پیشرفت هستند را دیده‌ایم یا خودمان تجربه حضور مستقیم در چنین پروژه‌هایی را داشته‌ایم. اما اجرای پروژه‌یکی از سه فرآیند مهم در ساختمان‌سازی و درواقع مرحله آخر آن است.
پیش از شروع فرآیند اجرایی، بخش طراحی صورت می‌پذیرد و هم‌زمان با طراحی و اجرا، یعنی از ابتدا تا انتها، فرآیند نظارت صورت می‌گیرد. طراحی و نظارت دو تا از فرآیندهای بسیار مهم در صنعت ساختمانی هستند که موارد بسیار پراهمیتی ازجمله کشیدن نقشه ساختمان و گرفتن مجوزهای لازم را شامل می‌شوند.
در این مقاله قصد داریم تا همه‌چیز را درباره طراحی نظارت و اجرا پروژه‌های ساختمانی با شما در میان بگذاریم. با ما همراه باشید.
طراحی پروژه‌های ساختمانی
مانند ساختن هر چیز دیگری، برای ساختن یک ساختمان هم بعد از بررسی‌ها و ارزیابی‌های اولیه، پیش از هر چیز به یک نقشه احتیاج دارید. کشیدن نقشه ساختمان شاید مهم‌ترین بخش ساختمان‌سازی باشد. از همین رو هم هست که نقشه‌کشی در هنر معماری و خانه‌سازی از همان اوایل ظهورش حضور پررنگ و مهمی داشته است. امروزه ابزارهای الکترونیک با فناوری‌های جدید امر نقشه‌کشی ساختمان را به مراحل جدیدی رسانده‌اند. به‌صورتی که مهندسان برای اطلاع دقیق از تمام جزئیات پروژه، حتی در پروژه‌های کوچک بازسازی هم از نقشه استفاده می‌کنند.
از زیرمجموعه‌های طراحی نقشه ساختمان می‌توان به مواردی همچون طراحی پلان معماری، محاسبات سازه، تأسیسات برقی و غیر برقی و تأسیسات مکانیکی اشاره نمود. همچنین سازه هر شکل و کاربردی که داشته باشد، از خانه و ویلا گرفته تا فروشگاه‌های بزرگ، همه به طراحی نقشه دقیق نیازمند هستند.
بیشتر بخوانید : ترموود چیست ؟
فرآیند طراحی نقشه ساختمان به این شکل انجام می‌شود که در مرحله اول نقشه معماری ساختمان طراحی می‌شود، و بعدازآن نقشه واحدهای تأسیسات مکانیکی و الکتریکی طراحی می‌شود. البته تمام مهندسان دقت دارند که طراحی‌شان متناسب با قوانین و ضوابط شهرداری باشد. خوشبختانه وجود تکنولوژی کامپیوتری امکان طراحی سه‌بعدی ساختمان را در اختیار طراحان قرار داده، تا علاوه بر نقشه معماری ساختمان، بتوانند طرحی از نما، نورپردازی، سقف‌های کاذب و حتی دکوراسیون داخلی هم ارائه کنند.
اجرای پروژه‌های ساختمانی
ازآنجایی‌که واحد نظارت در تمام مراحل از طراحی تا پایان اجرا حضور دارد، بهتر است ابتدا فرآیندها را به‌صورت خطی بررسی کنیم. در این راستا بهتر خواهد بود که بعد از پرداختن به مبحث طراحی نقشه پروژه‌های ساختمانی، کمی هم در مورد فرایند کلی اجرایی آن صحبت کنیم تا به هدفی که از ابتدا دنبال می‌کردیم، یعنی ” همه‌چیز درباره طراحی نظارت و اجرای پروژه ساختمانی دست پیدا کنیم.
بیشتر بخوانید : مراحل گرفتن جواز پایان کار در ساختمان‌های در حال ساخت
در ادامه با تمام مراحل اجرای یک پروژه ساختمانی آشنا خواهیم شد. یعنی مهم‌ترین مراحلی که در ساختن هر پروژه عمرانی باید آن‌ها را طی کرد. بهتر است بدانید که قبل از شروع فرآیندهای اجرایی که مستقیم روی خود سازه اعمال می‌شوند، اولین گام‌های اجرایی در حقیقت آماده کردن زمین برای ساخت‌وساز است. یعنی درست یک مرحله قبل از نقشه‌برداری.
در مراحل ارزیابی‌های اولیه باید به‌دقت از زمین بازدید شود و ریشه‌کنی صورت پذیرد. و تنها بعد از بررسی و آزمایش خاک است که می‌توان مرحله نقشه‌برداری را شروع کرد.
مراحل ساختن یک پروژه ساختمانی به‌صورت کلی عبارت‌اند از:
- بازدید کردن از زمین
- ریشه‌کنی
- آزمایش خاک
- طراحی نقشه ساختمانی و تأسیساتی
- تعیین محل پی و شناژ و اجرای آن
- آرماتوربندی کردن
- قالب‌بندی کردن
- ساختن ملات بتنی
- بتن‌ریزی کردن
- اجرای ستون و اسکلت ساختمان
- زدن تیر و سقف
بازدید کردن از زمین
مهندس عمران یا شرکتی عمرانی طرف قرارداد پیش از هر چیز در مرحله و گام اول باید از زمینی که می‌خواهد پروژه ساختمانی را در آن اجرا کند بازدید نماید. در مرحله بازدید او باید موارد متعددی ازجمله فاصله تا خیابان، فاصله تا پل و منابع آبی را بررسی نماید. همچنین باید نوع و کیفیت خاک زمین موردنظر نیز به‌دقت بررسی شود. انجام دقیق و درست این بازدید اولیه پایه و اساس شروع فرآیندهای طراحی و اجرایی ساختمان است. چنانچه بازدید به‌درستی صورت نگیرد، مثلاً به کیفیت خاک از همان ابتدا توجهی نشود بعداً می‌تواند فاجعه‌بار باشد.
آزمایش کردن خاک
بعدازاینکه زمین موردنظر تحت بازدید و ارزیابی‌های اولیه قرا گرفت و نوبت به مرحله مهم بعدی می‌رسد. یعنی آزمایش خاک. به این صورت که مجری یا ناظر پروژه باید خاک زمین را موردبررسی قرار دهد تا ببیند که آیا خاک آن کیفیت لازم برای ساخت‌وساز را دارد یا نه. نمونه‌برداری باید با دستگاه های مناسب انجام شود و پس‌ازآن نمونه برای انجام آزمایش خاک فرستاده می‌شود تا کیفیت آن تأیید گردد.
بیشتر بخوانبد : مقدمه‌ای درباره ساختمان و مراحل احداث ساختمان
نقشه‌برداری
همان‌طور که در بالا هم اشاره کردیم، نقشه‌برداری مهم‌ترین فرآیند بخش طراحی ساختمان است. در این مرحله مهندس با در نظر گرفتن محاسبات لازم، ابعاد دقیق سازه را تعیین می‌کند. یادتان باشد که چنان چه نقشه‌کشی و نقشه‌برداری به‌درستی صورت نگیرد می‌تواند موجب تخریب ساختمان بشود. در مرحله نقشه‌برداری علاوه بر تعیین و محاسبه دقیق ابعاد سازه، محل دقیق پی و ستون بخش‌های مختلف ساختمان تعیین می‌شوند. به عبارت بهتر در مرحله طراحی اول نقشه عمرانی ساختمان روشن می‌شود و بعد نقشه معماری آن کشیده می‌شود.
فازهای اجرایی ساخت‌وساز
بعدازاین که بررسی‌های نخستین انجام شد و طرح اولیه نیز برای نقشه ساختمان صورت گرفت، نوبت به مرحله اجرای کار و ساخت‌وساز خواهیم شد. نکته‌ای که باید بدانید این است که این مرحله خود چندین فاز مختلف دارد. هرکدام از مراحل ساخت‌وساز باید توسط مهندس ناظر پروژه، بررسی و نظارت شود تا هیچ‌گونه مشکلی به وجود نیاید. از دیدگاه نظام‌مهندسی ایران؛ تمام مراحل ساخت‌وساز باید کاملاً بر اساس قوانین علمی باشد و نظارت درستی صورت بگیرد. به‌طورکلی مرحله‌ی اجرایی ساخت‌وساز، سه فاز مختلف دارد که در ادامه به آن پرداخته‌ایم:
فاز اول اجرایی
فاز اول اجرایی ساختمان با عملیات گودبرداری انجام می‌شود تا بتوان فونداسیون ساختمان را اجرا کرد. بعدازآن باید به سراغ آرماتوربندی فونداسیون رفت.
سپس باید این پی‌ها را مقاوم‌سازی کرد تا هیچ‌گونه مشکلی برای ساختمان به وجود نیاید. قالب‌بندی فونداسیون نیز مرحله‌ی بعدی فاز اجرایی کار خواهد بود. بعد از آماده‌سازی فونداسیون و مقاوم‌سازی آن، باید به سراغ مرحله‌ی بتن‌ریزی رفت.
سپس نوبت به ساخت و اجرای اسکلت فلزی می‌رسد و بعدازآن باید اسکلت بتنی را نیز اجرا کرد. درنهایت نیز، اجراسازی سقف صورت می‌گیرد و به‌این‌ترتیب فاز اول اجرایی به اتمام خواهد رسید.
فاز دوم اجرایی
در فاز دوم اجرایی باید قبل از هر چیزی به سراغ دیوارچینی بیرونی و داخلی رفت. سپس نوبت به تأسیسات ساختمان و نصب دودکش، هواکشی، سیستم فاضلاب و لوله‌کشی گاز و ….خواهد رسید.
پس‌ازاین مرحله به سراغ لوله‌کشی برق و سیم‌کشی خواهیم رفت. برخی از ساختمان‌ها نیازمند تأسیسات آتش‌نشانی و سیستم حریق هستند که در این مرحله باید اجرا شوند.
بیشتر بخوانید : انواع روش‌های نقاشی ساختمان را بشناسید
در مرحله بعدی، باید به سراغ آهن‌کشی جای آسانسور خواهیم رفت. پس‌ازآن باید کف سازی طبقات انجام شود. سپس نصب چارچوب در و پنجره صورت می‌گیرد و درنهایت نیز گچ کاری سازه انجام می‌شود و به‌این‌ترتیب فاز دوم اجرایی ساختمان نیز به اتمام خواهد رسید.
فاز سوم اجرایی
این مرحله به سراغ ریزه‌کاری‌ها خواهیم رفت. به‌عنوان‌مثال اولین مرحله از فاز سوم، ظریف‌کاری و دکوراسیون داخلی ساختمان خواهد بود. سپس باید کاشی‌کاری، نمای ساختمان، نازک‌کاری و..انجام می‌شود.
بعدازانجام این امور، به سراغ نصب آسانسور می‌رویم و بعدازآن هم، باید کابینت‌های آشپزخانه، چینی‌آلات بهداشتی و درب‌های ورودی داخلی و خارجی ساختمان باید نصب شوند.
بیشتر بخوانید : ارسال پیامک‌های تبلیغاتی و مزایای آن
در مراحل آخر نیز باید کمد دیواری و رنگ ساختمان نیز صورت بگیرد.
مهندس ناظر کیست؟
یکی از اصلی‌ترین افرادی که در هر پروژه‌ی ساخت‌وسازی حضورداشته باشند، مهندس ناظر است. مهندس ناظر یک شخص حقوقی یا حقیقی است که توسط سازمان نظام‌مهندسی، تأییدشده است. این شخص وظیفه‌ی کنترل بر اجرای صحیح عملیات ساخت‌وساز، معماری آن، تأسیسات برقی و مکانیکی و ..را بر عهده دارد. نکته‌ای که باید بدانید این است که بعد از اتمام هر یک از مراحل ساخت‌وساز که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، باید توسط مهندس ناظر به مرجع صدور پروانه ساختمان فرستاده شود. اما این مراحل اصلی به‌طور خلاصه شامل موارد زیر هستند:
- پی‌سازی ساختمان
- اجرای اسکلت‌بندی ساختمان
- سفت‌کاری ساختمان
- نازک‌کاری ساختمان
- پایان کار ساختمان
گاهی ممکن است که مهندس ناظر پروژه چندین نفر یا یک شرکت باشد. معمولاً برای پروژه‌های ساختمانی که بسیار بزرگ و وسیع هستند از چندین نفر به‌عنوان مهندس ناظر استفاده می‌کنند. به‌این‌ترتیب هر یک از این مهندسین وظیفه‌ی نظارت بر یکی از مراحل اجرای پروژه را بر عهده خواهد داشت.
ویژگی‌های یک مهندس ناظر
یک مهندس ناظر باید چه ویژگی‌هایی داشته باشید
بتواند نقشه‌خوانی کند
در حقیقت این نکته، جزو مهم‌ترین ویژگی‌های یک مهندس ناظر است و بدون آن، تقریباً ناکارآمد خواهد بود. یک مهندس ناظر باید بتواند که تمام جزئیات یک نقشه را بررسی کرده و نظر خود را به کارفرما بگوید. بنابراین مهم‌ترین نکته‌این است که توانایی نقشه‌خوانی داشته باشد.
با قانون کار آشنایی داشته باشد
یکی از وظایف یک مهندس ناظر این است که بر قانونی بودن روند ساخت پروژه نظارت کند. به‌این‌ترتیب از دیگر ویژگی‌های مهندس ناظر این است که با قوانین کار آشنا باشد تا به‌این‌ترتیب در صورت بروز هرگونه مشکل، قادر به حل آن از طریق قانونی باشد.
گزارش‌نویسی بلد باشد
همان‌طور که گفتیم مهندس ناظر بعد از اتمام هر مرحله، باید گزارشی از روند کار به مراجع صدور پروانه ساخت ارسال کند. بنابراین بسیار مهم است که او با شیوه‌ی نوشتن گزارش آشنا باشد.
با ویژگی خاک‌های مختلف آشنا باشد.
از دیگر ویژگی‌های بسیار مهم و ضروری این است که مهندس ناظر خاک هر منطقه را بشناسد. همان‌طور که می‌دانید خاک هر منطقه با دیگر مناطق ممکن است متفاوت باشد و جنس خاک تأثیر بسیار زیادی بر روی میزان گودبرداری و فونداسیون خواهد گذاشت.
با ساخت سازه نگهبان و مهاربندی دیوارهای گودبرداری آشنا باشد.
یکی از اصلی‌ترین مسائل به هنگام گودبرداری و فونداسیون این است که با ساخت سازه‌ی نگهبان از دیواره‌های آن مراقبت شود. به‌این‌ترتیب درصورتی‌که ترک‌خوردگی یا نشست اتفاق بیفتد، جلوی آن را بگیرد. یک مهندس ناظر باید قبل از هر چیزی، به این نکته رسیدگی کند و به‌این‌ترتیب از تحمیل هزینه‌های اضافه به پروژه‌ای متوقف شدن پروسه‌ی ساخت جلوگیری به عمل آورد. همچنین در صورت عدم ساخت سازه نگهبان، ممکن است که به ساختمان‌های اطراف نیز خسارت وارد شود. یک مهندس ناظر باید تمام این مسائل را مدنظر داشته باشد.
بیشتر بخوانید : همه‌چیز درباره اصول گودبرداری ساختمان
نقشه را پیاده‌سازی کند.
همان‌طور که می‌دانید اساس ساخت یک سازه، بر اساس نقشه‌اش است. به‌این‌ترتیب یک مهندس ناظر باید به‌درستی بر پیاده‌سازی نقشه نظارت کند. کنترل و اجرای این نقشه بر عهده‌ی مهندس ناظر خواهد بود.
وظایف مهندسان ناظر ساختمان
اما در ادامه می‌خواهیم به برخی از مهم‌ترین وظایف یک مهندس ناظر اشاره‌کنیم. با ما همراه باشید:
قبل از هر چیز، مهم‌ترین وظیفه‌ی یک مهندس ناظر، همان‌طور که از نامش هم پیداست، نظارت برساخت‌وساز است. این نظارت شامل نظارت بر تأسیسات مکانیکی و برقی و…نیز می‌شود.
بعدازآن باید گزارش اتمام هر مرحله را برای شهرداری ارسال کند. در حقیقت باید به‌سادگی بگوییم که وظیفه‌ی یک مهندس ناظر، مدیریت پروژه است. همچنین دریافت مجوزهای لازم و ضروری از سازمان‌های مختلف نیز بر عهده‌ی مهندس ناظر خواهد بود.
مهندس ناظر باید بر رعایت اصول ایمنی و سلامت نیز نظارت کند. همچنین درصورتی‌که ساخت‌وساز بر اساس نقشه پیش نرود، باید تذکرات لازم را ارائه کند. بررسی خاک و خاک‌برداری برای اجرای فونداسیون و قالب‌بندی نیز بر عهده‌ی مهندس ناظر است.
گاهی مواقع مهندسین ناظر باید در قالب یک مشاور دربیایند و در پروسه‌ی ساخت، مشاوره بدهند.
بیشتر بخوانبد : تهویه مطبوع کاربرد و انواع آن
درنهایت باید بگوییم که وظایف یک مهندس ناظر می‌تواند بسیار متنوع باشد. امیدواریم که سازه‌یاب توانسته باشد به سؤالات شما در این زمینه پاسخ داده باشد. درصورتی‌که هرگونه سؤالی در مورداجرای پروژه یا نظارت برساخت دارید، می‌توانید با همکاران ما در سازه‌یاب تماس بگیرید.
