محتوا :
احتمالاً برای شما عزیزان نیز کاملاً ملموس است که مجاورت با فضای سبز در زندگی پرمشغله و صنعتی امروزی، به مسئله‌ای قابل‌توجه برای انسان‌ها بدل گردیده است. به همین دلیل روش‌های ایجاد فضای سبز و محوطه‌سازی امروزه اهمیت زیادی پیداکرده‌اند و پیشرفت‌های بزرگی نیز چه ازنظر اجرایی و چه از دید طراحی در این زمینه حاصل‌شده است. با توجه به همین اهمیت و ضرورت نیز در این مطلب از سازه یاب سعی نمودیم تا علاوه بر معرفی مفهوم محوطه‌سازی به اهمیت و نحوه ایجاد آن نیز اشاره نماییم؛ بنابراین اگر مطالعه نوشتارهای وبلاگ سازه یاب برای شما مفید بوده است در ادامه با این مقاله نیز همراه باشید.
منظور از محوطه‌سازی به‌طور دقیق چیست؟
با رشد روزافزون جمعیت و افزایش آپارتمان‌نشینی، دسترسی به فضای سبز کاهش‌یافته ازاین‌رو توجه به مبحث محوطه‌سازی افزایش پیداکرده است. درواقع محوطه‌سازی یا لند اسکیپ شاخه‌ای گسترده در صنعت ساخت‌وساز است؛ که شاید در یک نگاه دقیق و درعین‌حال ساده بتوان مطرح کرد که در اصل استفاده از المان‌های مختلف و جایگذاری مناسب آن‌ها در کنار یکدیگر، برای زیباتر شدن فضای بیرونی تعریف می‌شود. به‌طور مثال ایجاد فضا در یک شهرک مسکونی و یا در محوطه یک ویلا یا ساختمان، همگی در مباحث محوطه‌سازی جای می‌گیرند. لازم به ذکر است که ایجاد لند اسکیپ موجب افزایش ارزش ملک می‌گردد و به نه‌تنها به ساختمان ظاهری دل‌نشین می‌بخشد بلکه به زیباسازی فضاهای شهری نیز کمک می‌نماید. حال با توجه به این تعاریف و مقدمات راه برای ارائه اطلاعات بیشتر در این حوزه وجود دارد که در ادامه توضیحات بیشتری خواهیم داد.
در باب تاریخچه مختصر محوطه‌سازی
شاید برای شما نیز جالب باشد اگر بدانید که باغ‌های معلق بابیلون یکی از نمونه بارز محوطه‌سازی در زمان‌های بسیار دور است. هنرمندان آلمانی در قرن شانزدهم از اصطلاح محوطه‌سازی برای توصیف نقاشی مناظر استفاده می‌کردند؛ بنابراین اصطلاح مدرن «منظره» در زبان انگلیسی، از آلمانی‌ها وام گرفته‌شده است و به یک تصویر بصری از فضاهای باز اشاره دارد. با توجه به آنچه بیان شد نیز، محوطه‌سازی به معنای تجسم یک فضا و سپس عملیاتی کردن آن فضا است. محوطه‌سازی المان‌های گیاه‌شناسی مانند درختان، چمنزارها و درختچه‌ها و سایر گیاهان گل‌دار را به همراه ساخت منظرهایی از قبیل مسیرهای رفت‌وآمد، مبلمان، آب‌نماها، فواره‌ها و نرده‌ها در فضا در یک ترتیب ایده آل کنار یکدیگر قرار می‌دهد.
پلان محوطه‌سازی چیست؟
پلان محوطه‌سازی درواقع به نقشه‌ای می‌گویند که در آن می‌توان موقعیت اجزاء و عناصر مختلف درون یک فضا را ترسیم نمود و به این طریق طرح اولیه‌ای ازآنچه قرار است اجرا شود به دست دهد. همان‌طور که در این مقاله نیز اشاره شد و بسط داده خواهد شد، محوطه‌سازی می‌تواند شامل عناصر طبیعی همچون درخت، گل، چمن و … و نیز عناصر ساخته‌شده به دست انسان همچون مبلمان، چشمه، آب‌نما و حتی پوشش‌های گیاهی و نحوه‌ی روشنایی باشد. حال پلان محوطه‌سازی، نقشه‌ای از موقعیت‌های تمامی این عناصر را برای کارفرمایان ایجاد می‌کند تا در صورت تمایل، اقدام به ساخت طرح ایجادشده نمایند. به‌طورکلی معمولاً پلان محوطه‌سازی توسط شرکت‌های طراحی و معماری ایجاد می‌شود.
آشنایی با اصول اصلی محوطه‌سازی
به‌منظور ایجاد محوطه‌ای زیبا و درعین‌حال کارا لازم است تا با اصول اولیه واصلی آن به‌طور دقیق آشنا باشید تا بتوانید محوطه خود را همگام با المان‌های مهم و هم‌راستا باسلیقه خود طراحی نمایید. با توجه به همین اهمیت نیز در این بخش از سازه یاب شمارا با تک‌تک این اصول به‌طور دقیق‌تر آشنا می‌کنیم:
پیوستگی و انسجام
جالب است بدانید که پیوستگی در معماری منظر بر تکرار و ثبات دلالت دارد و القای انسجام و پیوستگی به طراحی شما از طریق تکرار المان‌های مختلف ارائه می‌شود. در یک حالت کلی می‌توان اذعان داشت که اصل پیوستگی و انسجام بر ثبات به‌وسیله تطبیق المان‌های مختلف یک چشم‌انداز با یکدیگر و ایجاد یک تم یا واحد مشترک تأکید دارد.
بیشتر بخوانید : نورپردازی ساختمان
تضاد در فضا
احتمالاً شما نیز به‌صورت خواسته یا ناخواسته دست به استفاده از المان تضاد در طراحی فضای خود زده‌اید. اصلی که کمک می‌کند بتوان عناصر به‌خصوص را در طراحی شاخص کرد. درواقع می‌توان مطرح کرد که ازآنجایی‌که هارمونی و پیوستگی کمک می‌کند که المان‌های موجود در یک چشم‌انداز منسجم به نظر برسند، المان‌های متضاد وقتی‌که در کنار یکدیگر قرار بگیرند توجه بیننده را به خود جلب می‌کنند. لازم به ذکر است که تضاد و هارمونی به‌وسیله قرینه پردازی یا کنار هم گذاشتن هر المانی از هنر یا استفاده از رنگ‌های مکمل در کنار یکدیگر به دست می‌آید.
ایجاد تعادل در فضا
به‌طورکلی تعادل به بیانی ساده به معنای حس برابری، شباهت و هم ارزی است. با توجه به همین تعریف نیز می‌توان دو نوع از تعادل موجود در طراحی را معرفی کرد که شامل تعادل متقارن و تعادل نامتقارن است. در تعادل متقارن، دو سمت چشم‌انداز مشابه هم در حالی در تعادل نامتقارن ترکیب چشم‌انداز با استفاده از المان‌های مختلف و متفاوت متعادل شده است.
گذر
در حالت کلی می‌توان بحث گذر را معطوف به معنای تغییر تدریجی دانست، چراکه این اصل در طراحی محوطه به‌وسیله دگرسانی تدریجی اندازه گیاهان یا شدت رنگ نشان داده می‌شود. گذر را همچنین می‌توان در بافت‌ها، اندازه و شکل المان‌های مختلف نیز به تصویر کشید.
توجه به ریتم و خط
ازلحاظ طراحی خط به‌عنوان یک المان مادر تمامی المان‌های دیگر در معماری و طراحی منظر را در نظر می‌گیرد. درواقع خطوط به‌منظور خلق تمامی المان‌های طراحی ازجمله بافت‌ها و چشم‌اندازهای بسیار بااهمیت بوده و در کنار آن به کار شما عمق و فاصله می‌بخشند.
توجه به نسبت‌ها
مبحث توجه به نسبت‌ها درواقع اشاره به‌اندازه یک المان نسبت به یک المان دیگر دارد. در همین راستا نیز به یاد داشته باشید که وجود نسبت‌ها و استفاده درست و بهینه از آن به برنامه‌ریزی و تفکر نیاز دارد و با استفاده به‌جا از این اصل می‌توان از تناسب المان‌های به‌کاررفته در طراحی و معماری منظر اطمینان حاصل کرد و نتیجه رضایت بخشی را شاهد بود.
نورپردازی و رنگ‌بندی
نورپردازی یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید در محوطه‌سازی به آن توجه نمود چراکه لذت بردن از فضای ایجادشده بدون وجود نور مناسب در شب ناممکن می‌گردد. استفاده از انواع نورپردازی‌های جذاب می‌تواند جلوه خاصی به عناصر به‌کاررفته دهد. همچنین رنگ و رنگ‌بندی موجب القای حس زنده‌بودن به طراحی شما می‌شود. در همین راستا نیز باید مطرح کرد که استفاده از رنگ‌های گرم برای محیط برجسته‌تر هستند و به نظر می‌رسد که به سمت شما در حال حرکت هستند درحالی‌که استفاده از رنگ‌های سرد مانند آبی و سبز به نظر می‌رسند که در حال فاصله گرفتن از شما هستند. البته باید تأکید کرد که رنگ‌های آبی و سبز کاربرد وسیعی در خلق چشم‌اندازها دارند و استفاده از آن‌ها معمول می‌باشند.
تحلیل‌های مهم در زمان اجرای محوطه
طی یک نگاه جامع می‌توان اذعان داشت که به‌منظور اجرای محوطه‌سازی باید به مسائل مختلفی ازجمله انتخاب خاک در محوطه‌سازی، مصالح ساختمانی، ساخت المان‌ها و آب‌نما و کف سازی توجه نمود؛ بنابراین در این بخش به سراغ ارائه اطلاعاتی درباره این المان‌ها رفته و دید جامع‌تری را به‌منظور اجرایی کردن چنین پروژه‌هایی به شما می‌دهیم.
تحلیل خاک مورداستفاده در محوطه‌سازی
اولین چیزی که در خاک محوطه‌سازی اهمیت دارد، توجه به غنی بودن خاک به‌منظور پیاده‌سازی گیاهان مختلف است. درصورتی‌که خاک از غنای کافی برخوردار نبوده و یا قابلیت نگهداری از آب را نداشته باشد، با اضافه نمودن مواد ارگانیک می‌توان خاک را اصلاح نمود. خاک‌های مورداستفاده در مبحث طراحی و ساخت محوطه معمولاً در دو نوع خاک‌های با واکنش و خاک‌های بی واکنش دسته‌بندی می‌شوند. خاک‌های با واکنش خاک‌هایی هستند که پس از تثبیت با آهک و عمل آوردن به مدت 28 روز در گرمای 20 درجه سانتی‌گراد بیش از 3.5 کیلوگرم افزایش مقاومت از خود نشان می‌دهند. از طرفی خاک‌هایی که افزایش مقاومت آن‌ها پس از اختلاط با آهک و عمل آوردن کمتر از 3.5 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد، خاک‌های بدون واکنش نامیده می‌شوند.
مصالح ساختمانی در محوطه‌سازی
خوشبختانه امروزه تولید و نوآوری مصالح در بخش ساختمان با توجه به رونق ساختمان‌سازی در جامعه با رشد سریعی روبروست؛ اما شناخت و انتخاب صحیح مصالح برای محوطه‌سازی امری است که علاوه بر حس زیبایی‌شناسی در محوطه‌سازی نیاز به تجربه در مورد تغییرات احتمالی این مصالح در برابر شرایط جوی را دارا است. لازم به ذکر است که علاوه بر مصالحی که به‌صورت عمومی در فعالیت‌های مختلف ساختمانی استفاده می‌شود بخشی از مصالح به‌طور تخصصی فقط در محوطه‌سازی استفاده می‌شوند که اطلاع از این موارد می‌تواند کمک بزرگی در بالا بردن سطح کار محوطه‌سازی باشد.
بیشتر بخوانید : چوب در صنعت ساختمان
ساخت و اجرای المان‌ها راحتی در اجرای محوطه‌سازی
اصولاً در طراحی محوطه‌سازی برای انواع مختلف از آلاچیق، آب‌نما، استخر و یا هر المان دیگری بسته به نوع کاربرد در پلان محوطه‌سازی جای مخصوصی در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان‌مثال آب‌نما ازجمله المان‌های شهری که در چند سال اخیر برای محوطه‌سازی شدیداً موردتوجه قرار گرفت. ساخت آب‌نما می‌تواند با مصالح گوناگونی انجام پذیرد. در ساخت آب‌نما مواردی مثل نورپردازی، مقدار صدای موردنیاز برای فضا، نحوه ریزش آب، ایزولاسیون و سهولت نگهداری از اهمیت بالایی برخوردار است.
استفاده از پوشش گیاهی مناسب
انتخاب گیاهان مناسب برای طراحی فضای سبز و محوطه‌سازی کاملاً به مقدار فضایی بستگی دارد که شما برای این کار در اختیاردارید. در همین راستا نیز به‌منظور اینکه بهتر با انتخاب پوشش گیاهی مناسب در محوطه‌سازی آشنا شوید، این قسمت را شامل دو بخش گیاهان پوششی و درختان و درختچه‌ها در نظر می‌گیریم. اولین و مهم‌ترین گروه از گیاهان مناسب برای طراحی فضای سبز، گیاهان پوششی نام دارند. در اصطلاح محوطه‌سازی، به گیاهانی که تا حداکثر یک متر ارتفاع داشته باشند، گیاهان پوششی گفته می‌شود. این گیاهان معمولاً بانام درختچه یا بوته‌های کوتاه نیز معروف هستند. بهترین ایده‌ها را می‌توانید همراه با چمن‌کاری و گیاهان پوششی برای زیباتر کردن محوطه به کار ببرید. دسته دوم از گیاهان مناسب برای طراحی فضای سبز، درختان و درختچه‌ها هستند. انتخاب درختان مناسب برای طراحی فضای سبز نیز مشابه با انتخاب گیاهان پوششی به عوامل مختلفی بستگی دارد. درواقع برای اینکه درخت یا درختچه مناسب را انتخاب کنید، شرایط آب و هوایی، نوع خاک و همچنین شیب زمین اهمیت دارد. همان‌طور که می‌دانید درخت‌ها به مراقبت بیشتری نیاز دارند. شما باید روزانه آن‌ها را آبیاری کنید. همچنین درخت‌ها نیاز به هرس کردن دارند و از همه مهم‌تر، اگر از درخت‌های میوه در محوطه‌سازی استفاده کنید، نیاز به کود دهی و سم‌پاشی، بسیار ضرورت خواهد داشت.
آشنایی با نکاتی در بحث محوطه‌سازی
پس از آشنایی و توجه به اصول مهم در طراحی محوطه لازم است تا با نکاتی در حوزه محوطه‌سازی نیز آشنا شوید. نکاتی که به شما کمک می‌کند که در کنار یک طراحی حرفه‌ای چشم‌اندازی زیبا را نیز رقم بزنید. با توجه به همین مقدمه نیز می‌توان نکاتی مهم در بحث محوطه‌سازی را شامل موارد زیر دانست:
ایجاد فضای سبز مناسب و توجه به مسیرهای دسترسی
به‌طورکلی می‌توان اذعان داشت که فضای سبز به ایجاد پوشش گیاهی متناسب با منطقه جغرافیایی مکانی که در حال محوطه‌سازی آن هستید، گفته می‌شود؛ بنابراین ایجاد یک محیط سبز شامل استفاده از انواع درختان و درختچه‌های سبز، گیاهان مختلف تزئینی انواعی از عناصر سبز هستند که در محوطه‌سازی به‌کاربرده می‌شوند. همچنین استفاده از انواع فلاور باکس‌های چوبی، چمن طبیعی و مصنوعی نیز از دیگر مواردی هستند که در ایجاد فضای سبز نقش به سزایی دارد. از طرفی توجه به مسیرهای دسترسی نیز دارای اهمیت خاصی در حوزه محوطه‌سازی است چراکه پلان محوطه‌سازی باید به‌گونه‌ای طراحی گردد تا نه‌تنها ورود و خروج از آن راحت باشد، بلکه امکان دسترسی آسان به سایر نقاط فضای سبز نیز وجود داشته باشد.
ساخت برکه و استخر
استخر به‌عنوان عنصری مرتبط با آب علاوه بر ایجاد احساس آرامش و تفریح، موجب زیباسازی فضا نیز می‌گردد؛ اما شاید بتوان عنصری با درجه آرامش بخشی بیشتر را نهر و برکه دانست. کاملاً ملموس است که ایجاد نهر یا برکه در فضای بیرونی احساس بودن در طبیعت را برای انسان تداعی می‌نماید و موجب برقراری احساس آرامش می‌گردد. همچنین استفاده از انواع گیاهان و جانوران آبزی می‌تواند به زیبایی هرچه بیشتر این المان‌ها کمک نماید و فضایی سرشار از حس هم‌زیستی با طبیعت را القا نماید.
استفاده از المان‌های راحتی به‌منظور ارتقا فضا
استفاده از مبلمان و دیگر سازه‌های فضای باز از دیگر مواردی هستند که به زیباسازی محوطه بیرونی کمک می‌نماید. در همین راستا نیز استفاده از آلاچیق، پرگولا، نیمکت، فلاورباکس، آب‌نما و غیره تعدادی از این موارد هستند که باعث ایجاد تغییر مناسبی در فضا می‌گردند و در کنار آن راحتی خاصی را نیز به ارمغان می‌آورند.
استفاده از درختان مناسب در محوطه‌سازی
در باب انتخاب درخت درزمینهٔ اجرای محوطه‌سازی لازم است تا نکاتی را در نظر بگیرید. در هنگام انتخاب درختان برای اجرای محوطه توجه کنید که درختانی را انتخاب نمایید که سریع رشد می‌کنند، چراکه اولین و مهم‌ترین گروه از درختانی که برای محوطه‌سازی پیشنهاد می‌شوند، درختانی هستند که رشد سریع دارند. گونه‌های مختلفی از اقاقیا، چنار، زیتون، درخت سرو نقره‌ای، درخت عرعر، درخت توت آمریکایی و برخی گونه‌های دیگر به‌سرعت رشد می‌کنند و شما محوطه زیباتری را در کوتاه‌مدت خواهید داشت. همچنین توجه داشته باشید که درختانی که برای خاک‌های آهکی مناسب هستند را انتخاب نمایید. با توجه به اینکه یکی از فاکتورهای مؤثر در انتخاب گیاهان مناسب برای طراحی فضای سبز در نظر گرفتن شرایط خاک است، اگر شرایط خاک منطقه، آهکی باشد، درختانی نظیر زیتون، چنار و درخت زبان‌گنجشک توصیه می‌شود.
ایجاد کف سازی مناسب
همواره به یاد داشته باشید که کف سازی مناسب تأثیر زیادی بر کیفیت محوطه می‌گذارد. آنچه باید در کف سازی موردتوجه قرار گیرد تقسیم مناسب فضا، زیبایی و دسترسی به بخش‌های مختلف است. استفاده از مواد و مصالح مناسب نیز از دیگر موارد حائز اهمیت در ایجاد این بخش است.
جمع‌بندی
در این مقاله جامع از سازه یاب هدف ما آشنایی کامل شما عزیزان با محوطه‌سازی و اصول آن بود، در کنار این مسئله متوجه شدیم که محوطه‌سازی مخصوص تنها یک مکان خاص نبوده، بلکه در مکان‌های گوناگونی از قبیل شهرک‌های گردشگری و مناطق توریستی، شهرک‌های مسکونی، پارک‌ها و فضاهای سبز، ویلاها، باغ‌های مجلل و باغ تالارها، ویلاهای شخصی با متراژ کوچک‌تر، مجتمع‌های مسکونی، حیاط منازل و روف گاردن و … کاربرد دارد که طبیعتاً در هرکدام از آن‌ها باید از طراحی‌های متفاوت و المان‌های گوناگون و سازگار با محیط خود بهره برد. در پایان نیز امیدواریم که این محتوا برای شما مفید بوده و به اطلاعات شما در این حوزه افزوده باشد.
