محتوا :
واژه تأسیسات از ریشه واژه اساس گرفته شده است. این نکته ساده به‌خوبی روشن می‌کند که اهمیت تأسیسات در هر ساختمان چقدر بالا است. تأسیسات بخش رفاهی ساختمان را مدیریت می‌کند، بنابراین چنانچه بخش تأسیسات ساختمان مشکل داشته باشد، ساختمان را هرچقدر محکم و زیبا ساخته باشند، روی کیفیت آن تأثیر به شدت منفی می گذارد.
مردم اول نیازد دارند تا نیازهای آب و گاز و برق و غیره خودشان را به راحتی برطرف کنند، و بعد به کیفیت سازه و ظاهر آن نگاه می‌کنند. ازاین‌رو تأسیسات یکی از بخش‌های کلیدی صنعت ساختمان‌سازی است که اجرای آن حتماً باید با دقت و کیفیت مطلوبی صورت پذیرد.
تأسیسات ساختمان شامل سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی، برقی ، گازرسانی، آب‌رسانی، تهویه مطبوع، تلفن، فاضلاب ارتباطات میان طبقه‌ای و داخلی-خارجی ساختمان می‌شود. به‌صورت کلی به فعالیت‌هایی که در بخش‌های فوق‌الذکر صورت می‌گیرند و به بخش‌های اساسی رفاهی ساختمان مربوط می‌شوند، تأسیسات می‌گویند.
بیشتر بخوانید : پروژه های تهران
چنانچه واحد تأسیسات ساختمان به‌خوبی اجراشده باشد می‌تواند به‌تنهایی ضامن افزایش طول عمر ساختمان باشد. البته که صرفاً اجرای صحیح ملاک نیست، بلکه واحد تأسیسات باید هماهنگی کامل با سایر سیستم‌های ساختاری سازه داشته باشد. عوامل زیادی در طراحی تأسیسات ساختمانی دخیل هستند که ازجمله آن‌ها می‌توان به معماری ساختمان، شرایط محیطی ساختمان، فیزیک ساختمان و روش ساختش اشاره کرد.
بسیاری از معماران هستند که به بخش‌های تأسیساتی به‌عنوان یکی از عناصر طراحی ساختمان نگاه می‌کنند. برای نمونه موزه هنرهای معاصر فرانسه از انواع لوله‌های تأسیساتی به‌عنوان مهم‌ترین عناصر در طراحی ساختمان عظیمش بهره برده است. به همین دلیل شرکت‌هایی که بخش‌های مختلف تأسیسات را مدیریت و اجرا می‌کنند باید هماهنگی کامل با مهندس معمار و عمران پروژه داشته باشند.
در این مقاله بیشتر در مورد تأسیسات ساختمانی و انواع آن با شما صحبت می‌کنیم.
با ما همراه باشید.
تأسیسات ساختمانی چیست؟
به واحدهایی که نیازهای رفاهی مردم را در ساختمان پاسخ می‌دهند، تأسیسات می‌گویند. به‌صورت کلی مردم تأسیسات ساختمانی را با سه بخش آب، برق و گاز می‌شناسند. اما همان‌طور که در بالا اشاره کردیم این بخش گسترده‌تر از این سه مورد اساسی و پایه‌ای است. چراکه باقی موارد تأسیساتی ممکن است در برخی از ساختمان‌ها، به‌خصوص در واحدهای ارزان‌قیمت وجود نداشته باشند اما تمامی واحدهای ساختمانی آب و فاضلاب، گاز و برق را به‌عنوان نیازهای حداقلی در بخش تأسیسات ساختمانی و انواع آن دارند.
بیشتر بخوانید : بانک مشاغل ساختمانی
تأسیسات ساختمان باید توسط مهندس باتجربه و بر اساس نقشه دقیق و اصولی طراحی‌شده و صورت بگیرد. در غیر این صورت نه‌تنها نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای اساسی ساکنان باشد، بلکه ممکن است موجب بروز خطرات زیادی شده و به مال و جان مردم آسیب وارد کند. پس اگر مایلید در ساختمانتان ساکنان راضی داشته باشید که همیشه در حال شکایت نیستند، حتماً کیفیت بخش تأسیسات ساختمانی و انواع آن را در ساختمان خود رعایت نمایید. به یاد داشته باشید که چنانچه واحد تأسیسات ساختمانی کیفیت و کارایی لازم را داشته باشد، ساختمان می‌تواند تا سال‌های زیادی از نیاز به بازسازی مصون بماند و هزینه‌های جانبی از بابت نگهداری و تعمیر کمتری را به شما تحمیل کند. ازاین‌رو هرچقدر بیشتر برای بخش تأسیسات ساختمانی وقت و هزینه بگذارید از خطرات و هزنیه های سنگینی که در آینده باید بپردازید جلوگیری کرده‌اید.
نکته : امروزه سیستم‌های هوشمند ساختمانی جایگاه ویژه‌ای در صنعت ساختمان‌سازی پیداکرده‌اند. بهتر است بدانید نیمی از وظایف هوشمند کردن ساختمان، به هوشمند کردن بخش‌های تأسیسات ساختمان و انواع آن بازمی‌گردد. اصولاً اغلب مردم ساختمان هوشمند را به شکل ساختمانی می‌شناسند که برق و گاز و آبش به‌صورت هوشمند و خودکار عمل می‌کند و به حداقل نیاز دخالت فیزیکی انسان نیاز دارد.
بیشتر بخوانید : کابینت و انواع آن
به‌صورت کلی تأسیسان ساختمانی و انواع آن را به دودسته مکانیکی و الکتریکی تقسیم‌بندی می‌کنند. به عبارت ساده‌تر برقی و غیر برقی. البته برخی هم هستند که تأسیسات مربوط به سیستم‌های تهویه هوا را در یک دسته‌بندی جداگانه به‌حساب می‌آورند.
طراحی و نقشه‌کشی تأسیسات ساختمانی
درست مانند تمام بخش‌های دیگر ساختمان‌سازی برای اجرای واحدهای تأسیساتی نیز به طرح و نقشه از پیش تعیین‌شده نیاز است. همان‌طور که قبلاً اشاره کردیم طراحی و نقشه تأسیسات ساختمان باید هماهنگی کامل با نقشه معماری و عمرانی ساختمان داشته باشند. نقشه تأسیسات طرحی است که در آن به تمام تجهیزات و سیستم‌هایی که ساختمان به آن‌ها نیاز دارد، در کنار روش‌های اجرا اشاره‌شده است. مهندسان طراحی تأسیسات ساختمان باید پارامترهایی همچون محاسبه ضریب حرارتی دیوارها، سقف و کف ساختمان، ظرفیت سرمایشی و گرمایشی موردنیاز، منابع آب مصرفی، انتخاب پمپ، محل لوله‌کشی آب و فاضلاب، محل لوله‌های برق، نقشه سیم‌کشی و غیره را تعیین کند. علاوه بر این‌ها محاسبه جایگاه و محل نصب موتورخانه، تصفیه‌خانه، انواع داکت و المان های دیگر را نیز مهندس تأسیسات تعیین می‌کند.
از دیگر نقشه‌های موردنیاز در طراحی تأسیسات ساختمان و انواع آن باید به موارد زیر هم توجه کرد:
- نقشه تأسیسات گرمایی، سرمایی، تهویه هوا و محل قرار گرفتن آن‌ها
- نقشه سیم‌کشی برقی ساختمان و تعیین جای کلیدها و پریزها
- نقشه لوله‌کشی آب سرد و گرم
- اطفای حریق
- نقشه سیستم فاضلاب
- تعیین محل قرارگیری، ابعاد و جنس دودکش در کنار وسایل گازسوز
بیشتر بخوانید : بانک اطلاعات ساختمان سازه یاب و مزایای آن
در ادامه به تأسیسات ساختمانی و انواع آن اشاره می‌کنیم.
تأسیسات مکانیکی
همان‌طور که اشاره کردیم تأسیسات ساختمانی به دو نوع مکانیکی و الکتریکی تقسیم‌بندی می‌شوند. که بین آن دو تأسیسات مکانیکی گستردگی بسیار بیشتری داشته و یکی از مهم‌ترین بخش‌های ساختمان است. خیلی‌های هستند که تأسیسات مکانیکی را قلب ساختمان می‌دانند و معتقدند که هرگونه اخلال در تأسیسات مکانیکی می‌تواند عواقب جدی داشته باشد. که البته اعتقاد کاملاً صحیحی است! یادتان باشد که تأسیسات بخش رفاهی ساختمان را مدیریت می‌کند، پس آرامش ساکنان کاملاً به عملکرد مناسب این بخش وابسته است.
تأسیسات مکانیکی را هم می‌توان به دودسته صنعتی و ساختمانی تقسیم‌بندی کرد.
به‌صورت کلی تأسیسات مکانیکی صنعتی شامل:
- سیستم فاضلاب و سیالات
- سیستم‌های آب‌رسانی
- تصفیه آب
- و غیره
می‌شوند.
تأسیساتی مکانیکی صنعتی همان‌طور که می‌بینید به سیستم‌های آب و فاضلاب ساختمان مربوط می‌شوند. درحالی‌که تأسیسات مکانیکی ساختمان سایر موارد را شامل می‌شود. ازجمله:
- سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی
- گازرسانی
- اطفای حریق
- تهویه مطبوع
- سیستم بخار
- آب‌نما و فواره
نکته : آب‌نما و فواره جزو نیازهای اساسی ساختمان نیستند اما طراحی و اجرای آن با کمک واحد تأسیسات انجام می‌گیرد. این بخش‌ها هم سیستم آب‌رسانی لازم دارند و هم سیستم‌های برقی.
بیشتر بخوانید : 10 مورد از مصالح مهم و کاربردی در صنعت ساختمان
تأسیسات گازرسانی
تأسیسات گازرسانی به خاطر حساسیت و خطراتی که دارد باید حتماً طبق ضوابط و مقررات شرکت گاز و سازمان نظام‌مهندسی کشور انجام شود. مسیر لوله‌کشی گاز و انشعابات آن نیز حتماً باید طبق مقررات این دو سازمان صورت بگیرند. بخش‌های تأسیسات گازرسانی عبارت‌اند از: علمک، رگولاتور، کنتور گاز، بست، شیر مصرف گاز، شیر ترموستات، برچسب انرژی و شلنگ.
تأسیسات آب‌رسانی
سیستم آب‌رسانی شاهرگ حیاتی ساختمان به شمار می‌رود. بدون آب‌رسانی صحیح زندگی کردن یا سکونت به هر نحوی در واحدها ممکن نیست. چراکه آب یکی از نیازهای اولیه و اساسی ساختمان است. این بخش به‌خودی‌خود آن‌قدر گسترده است که زیرشاخه‌های متعددی دارد و پارامترهای زیادی در اجرای آن دخیل هستند.
تأسیسات آب‌رسانی به این صورت هستند که آب تصفیه‌شده شهری به‌واسطه پمپ و سیستم لوله‌کشی به ساختمان‌ها می‌رسد و بعدازآن با سیستم لوله‌کشی آب سرد و گرم به فضاهای داخلی ساختمان اعم از آشپزخانه، حمام،توالت و حیات انشعاب پیدا می‌کند. لوله‌های به‌کاررفته در سیستم آب‌رسانی باید از جنس مرغوب تهیه‌شده باشند و کیفیت مناسبی داشته باشند. چراکه بروز هرگونه مشکل مانند پوسیدگی یا سوراخ شدن لوله‌ها می‌تواند موجب نشتی آب‌شده و این مشکل صرفاً رفاه و آسایش ساکنان را مختل نمی‌کند، بلکه می‌تواند به بخش‌های داخلی ساختمان آسیب‌های جدی بزند. حجم موردنیاز ساختمان برای آب مصرفی قطر لوله‌های رفت و برگشتی آب را تعیین می‌کند.
همچنین تعداد انشعابات آب نیز با توجه به تعداد طبقات و نیاز ساختمان تعیین می‌گردد. یکی از راهکارهای مهم برای بهبود وضعیت آب‌رسانی به طبقات بالای ساختمان استفاده از پمپ آب در سیستم تأسیسات آب‌رسانی ساختمان است.
سیستم تهویه مطبوع
تأسیسات تهویه مطبوع به‌صورت کلی وظیفه کنترل حرارت و رطوبت محیط را بر عهده دارد که می‌تواند با استفاده از سرمایش، گرمایش، رطوبت زنی و خشک‌کردن هوا، درجه حرارت و رطوبت فضا را تعیین کند.برای تعیین سیستم تهویه مطبوع باید عوامل و پارامترهای مختلفی را در نظر گرفت. ازجمله معماری و نقشه عمرانی ساختمان در کنار میزان حرارت و برودت موردنیاز متناسب با هزینه‌های معقول.
اما جدای از تنظیم حرارت و رطوبت، تنظیم هوای قابل‌تنفس در واحد نیز به این بخش مربوط می‌شود که باید بر اساس فضا، سیستم‌های هوارسانی مناسب تعبیه شوند. بیشترین نمود اهمیت هوارسانی در بخش‌هایی مانند پارکینگ است که راهشان به فضای آزاد بیرونی بازنیست.
بیشتر بخوانید : فونداسیون چیست ؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، تأسیسات تهویه مطبوع می‌تواند یکی از دسته‌بندی‌های کلی تأسیسات ساختمانی باشد. چراکه می‌تواند سیستم‌های حرارتی و برودتی را هم شامل شود.
تأسیسات حرارتی
تأسیسات حرارتی همان سیستم‌های گرم و سرد هستند که وظیفه تعدیل دمای محیطی واحدها و به‌صورت کلی ساختمان را بر عهده‌دارند. یکی از پارامترهایی که واحد تأسیسات باید به آن توجه داشته باشد تعیین منابع هوای سرد و گرم، ابزار توزیع هوای سرد و گرم و تنظیم ترموستات در این سیستم‌های حرارتی و برودتی است.
بیشتر بخوانید : 20 مورد از مشاغل مهم مربوط به صنعت ساختمان
خیلی از ساختمان‌ها تأسیسات هوای سرد و گرم را با کولر و بخاری طراحی می‌کنند و خیلی‌های دیگر از شوفاژ و موتورخانه استفاده می‌کنند. این انتخاب‌ها همگی به نیازها و شرایط محیطی ساختمان بستگی دارند.
مدل‌های مختلف انتقال گرما در ساختمان عبارت‌اند از:
- تابش : انتقال حرارت همیشه از جسم گرم به سرد است. گرمای تابشی که به‌واسطه اینجا به‌جایی حرارت در محیط ایجاد می‌شود دمای فضا را به حد موردنیاز می‌رساند.
- همرفت : انتقال گرما ناشی از حرکت چرخشی مایع یا گاز
- رسانایی : انتقال گرما از طریق تماس مستقیم
- تبخیر : استفاده از رطوبت آب گرم برای گرمادهی
تأسیسات بهداشتی
تأسیسات بهداشتی بخش مهمی از تأسیسات ساختمانی را شامل می‌شود. تأسیسات بهداشتی را می‌توان درواقع زیرمجموعه‌ای از تأسیسات آب‌رسانی ساختمان به‌حساب آورد. چراکه مهم‌ترین بخش آن سیستم تخلیه فاضلاب است که به‌صورت موازی با سیستم آب‌رسانی کار می‌کند. تأمین آب بهداشتی و قابل شرب هم یکی دیگر از مجموعه وظایف شبکه‌های تأسیسات بهداشتی است، در کنار اینکه شبکه‌ای دیگر در کنار آن باید ضایعات را خارج کند.
درست مانند لوله‌کشی آب‌رسانی، لوله‌های فاضلاب‌های ساختمان هم باید باکیفیت و مرغوب باشند تا بتوانند برای سال‌های متوالی بدون هیچ ایراد یا پوسیدگی به کار خود ادامه دهند. در کنار لوله‌ها، کیفیت جنس و اجرای اتصالات نیز از اهمیت بسیار بالایی در تأسیسات مربوط به آب و فاضلاب برخوردار است.
تأسیسات الکتریکی
زندگی بدون اینترنت ناممکن شده، چه برسد به برق. تأسیسات الکتریکی به‌عنوان یکی از دسته‌بندی‌های اصلی تأسیسات ساختمانی و انواع آن بخش‌های مهمی از امکانات رفاهی را شامل می‌شود. سیستم‌های روشنایی، آنتن مرکزی، اطفای حریق و حتی دسترسی به برق مستقیم همگی از زیرمجموعه‌های تأسیسات برقی ساختمان هستند. دسترسی به برق همچنین برای امکان استفاده از نود درصد لوازم‌خانگی امری واجب و ضروری است.
یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در تأسیسات برقی رعایت ایمنی لازم در کار است. چراکه برق می‌تواند عنصر کاملاً خطرناکی باشد. تأسیسات برق به‌طورکلی با استفاده از مدارهای انشعابی برق ساختمان را تأمین می‌کند.
طراحی و نصب تابلو برق متناسب با نیاز و شرایط ساختمان یکی از اولین و مهم‌ترین بخش‌های عملیاتی تأسیسات برق ساختمان است که شامل موارد متعددی ازجمله فیوز برای کنترل جریان برق متناوب و سیم‌پیچی می‌شود.
بیشتر بخوانید : درباره سازه‌های فلزی و مزایای آن‌ها چه می‌دانید؟
سیستم‌های تأسیسات برقی توسط مهندسان برق طراحی و اجرا می‌شود، و آشنایی کامل با موارد جانبی مانند تجهیزات روشنایی، محل‌های کلید و پریزهای برق بر اساس دسترسی آسان امری ضروری برای مهندسان برق است. همچنین تعیین جایگاه سیستم‌های روشنایی نیز بر عهده مهندس برق است که این امر نشان می‌دهد این مهندسان باید ذوق و سلیقه در طراحی نور هم داشته باشند.
تأسیسات الکتریکی ساختمانی شامل موارد زیر می‌شود:
- منبع تغذیه و توزیع
- سیستم‌های مخابراتی
- سیستم‌های کنترلی
- سیستم‌های امنیتی
- سیستم زنگ خطر
- روشنایی داخلی و خارجی ساختمان
- سیستم آسانسور
- نصب کلیدها، پریزها ولوله‌های برق
- کابل‌کشی
- نصب روشنایی‌ها
سخن آخر
تأسیسات ساختمانی از مهم‌ترین بخش‌های صنعت ساختمان‌سازی است که باید توجه ویژه به آن داشت. برای اجرای واحدهای تأسیساتی حتماً باید از نیروهای متخصص و ماهر ، در کنار تجهیزات مناسب و باکیفیت استفاده کرد. چراکه وجود اشکال در این واحد می‌تواند روی کیفیت کلی و ایمنی سازه تأثیر بسیار زیادی داشته باشد.
شما می‌توانید برای آشنایی بیشتر با تأسیسات ساختمانی و انواع آن، همچنین دسترسی به بانک اطلاعاتی بهترین مهندسان و نیروهای مشغول به کار در این حوزه در کنار اطلاعات مربوط به پروژه‌های نیازمند واحد تأسیسات با کارشناسان ما در سازه یاب تماس بگیرید.
